(Post 07/07/2009) Máy tính xách tay của bạn đã cũ nhưng không có nghĩa là đã lỗi thời. Bài viêt sẽ giúp bạn đem lại sức mạnh mới cho "đứa con cưng" qua vài nâng cấp.

Chạy nhanh hơn?

Cách giải quyết đơn giản nhất là mua một chiếc máy tính mới. Nhưng bạn hãy đặt cách giải quyết đó ra một bên: nâng cấp MTXT có thể không dành cho kẻ rụt rè hoặc kẻ thiếu kiên nhẫn, nhưng nếu khéo tay một chút cùng với chiếc tuốc vít thì bản mạch trên chiếc máy tính nhỏ bé đó không có gì phải e dè. Chuyện nâng cấp MTXT có thể xem là việc dễ như trở bàn tay.

Nào, cùng bắt tay vào việc, lần lượt với 8 thành phần phổ biến nhất trong chiếc MTXT. Model mẫu được NTN dùng để "giải phẫu" là chiếc Dell Inspiron E1505. Tuy không thể áp dụng cứng nhắc chỉ dẫn trên model này cho tất cả MTXT khác nhưng qua bài viết, bạn có thể biết được một số cách thức nâng cấp cơ bản cho từng thành phần khác nhau.

Bạn nên chú ý, mỗi MTXT đều có sự khác biệt, thậm chí của cùng hãng sản xuất nên việc tháo lắp cũng rất khác nhau.

Trước khi tiến hành, bạn hãy nhớ vài điều:

1. Nhiều nâng cấp dưới đây sẽ hủy bỏ điều kiện bảo hành sản phẩm.
2. Vài nâng cấp có thể làm tổn hại đến MTXT. Nếu bạn không thật sự tự tin, hãy để việc đó cho chuyên gia.
3. Hầu hết nhà sản xuất đều có chỉ dẫn về cách tháo lắp sản phẩm trong dịch vụ hướng dẫn, bạn có thể tìm thấy chỉ dẫn này trong mục hỗ trợ trên trang web.
4. Ngắt nguồn và tháo pin ra trước khi làm bất kỳ nâng cấp nào. Và để tránh bị tổn hại do tĩnh điện, bạn hãy sử dụng vòng tránh tĩnh điện.
5. Bạn sẽ cần một bộ tuốc vít vặn đủ loại.
6. Với các ốc vít, khi tháo xong, bạn nên để chúng trật tự, tốt nhất nên đựng trong từng ly riêng và ghi chú rõ ràng: "vít LCD", "vít bàn phím"...
7. Hãy đặc biệt chú ý đến các dây dẫn. MTXT có những tuyến riêng cho dây; có cụm dây phải thắt lại vì có thể nằm ngáng chỗ thành phần khác.
8. Bất kể là model gì điều đầu tiên bạn cần làm là cập nhật BIOS. BIOS cập nhật mới nhất mới có thể hỗ trợ nhiều thành phần khác
9. Không phải thành phần nào trong MTXT cũng đều có thể nâng cấp. Vài thành phần có thể bị hàn dính hoặc gắn "chết".

RAM

Thêm hoặc thay đổi bộ nhớ luôn là công việc đơn giản nhất có thể làm được trên MTXT, thậm chí cả với người không rành máy tính. Và qua thử nghiệm, nâng cấp RAM tốn nhiều tiền nhất. Như chiếc Dell Inspiron E1505 nâng cấp RAM từ 1GB lên 2GB (tốn 50 USD), tăng điểm số PC WorldBench 6 từ 57 lên 62 điểm.

Mẹo: Sử dụng công cụ System Scanner của Cricial (tại crucial.com) để biết loại bộ nhớ mà bạn sẽ phải cần. Bạn có thể dùng chung RAM cũ với RAM mới nhưng một vài hệ thống có thể cho tốc độ nhanh hơn nhiều nếu bạn sử dụng một cặp RAM giống hệt nhau.

Hầu hết MTXT có một vùng dành cho nâng cấp bộ nhớ nằm ở mặt đáy, bạn hãy tháo nắp đậy ra, để lộ khe cắm DIMM dành cho RAM (hình 1). Có vài model bạn phải gỡ bỏ bàn phím thì mới thấy được khe DIMM (xem mục nâng cấp card đồ họa cho bước này). Để tháo chiếc nắp đậy RAM thường đánh dấu M (viết tắt của Memory) hoặc một biểu tượng hình thanh RAM, bạn mở các vít xung quanh nắp đậy này. Thường thì chỉ có 1 con ốc giữ nhưng có vài model có đến 8 ốc.

Để gỡ bỏ thanh RAM cũ, bạn ấn nhẹ 2 chấu kim loại giữ ở mỗi đầu thanh RAM lên. Một khi 2 chấu kim loại này bật ra, thanh RAM sẽ bung ra và dỡ lên một tí. Bạn nhẹ tay kéo RAM thẳng ra. Gắn thanh RAM mới vào cùng chiều và góc độ như lúc bạn gỡ thanh RAM cũ ra cho đến khi nó khít vào khe, sau đó lại nhẹ nhàng ấn RAM cho nằm xuống. Hai chấu giữ sẽ tự động kẹp 2 đầu thanh RAM mới lại.

Sau đó, bạn gắn nắp đậy và pin lại, khởi động lại máy. Máy tính sẽ tự động nhận diện bộ nhớ mới.

Ổ cứng

Thay thế ổ cứng MTXT cũng là công việc dễ dàng và bạn chỉ cần vài phút là có thể đổi ổ cứng cũ thành ổ cứng mới. Còn việc chuyển dữ liệu từ ổ cứng cũ sang ổ cứng mới có thể cần vài thao tác nữa và thời gian cho việc này có thể mất hơn 1 giờ. Thao tác đơn giản này không chỉ cung cấp cho bạn thêm dung lượng lưu trữ mà còn cải thiện tốc độ. Ví dụ nâng cấp một ổ 120GB 5400rpm bằng ổ 200GB 7200rpm, nâng điểm PC Worldbench từ 57 thành 61 điểm.

Ổ cứng thường nằm ở rìa MTXT và được giữ chặt nhờ các con ốc nằm phía đáy máy. Gỡ các con ốc này ra, sau đó trượt ổ cứng ra khỏi máy (hình 1). Bạn sẽ thấy ổ cứng được gắn trong một chiếc khung. Tiếp tục gỡ ốc giữ chiếc khung với ổ cứng. Đặt ổ cứng mới vào và gắn ốc vào.

Nếu bạn cài đặt lại Windows từ đầu thì hãy khởi động hệ thống từ đĩa cài đặt và tiếp tục công việc cài đặt thông thường. Còn nếu bạn muốn dữ liệu chính xác như trên ổ cứng cũ thì sử dụng phần mềm tạo ảnh để làm bản sao y như dữ liệu có trên ổ cứng cũ. Hãy thử công cụ Clonezilla (clonezilla.com) miễn phí, chỉ chạy trong cửa sổ dòng lệnh nhưng sử dụng khá trực quan và rất nhanh.

Cuối cùng, sao chép (clone) ổ cứng cũ (nằm bên ngoài) vào ổ cứng mới (nằm trong máy) và khởi động lại như thông thường. Thế là xong

Bluetooth

Nhiều MTXT có sẵn dây dẫn và bản mạch hỗ trợ card Bluetooth, thậm chí khi máy không có card kèm theo. Tuy nhiên, để tránh gặp vấn đề về tính tương thích, bạn nên mua card Bluetooth từ chính hãng sản xuất máy tính.

Đối với MTXT Dell Inspiron E1505, đầu kết nối Bluetooth nằm phía sau một chiếc nắp nhỏ và lạ ở khe cắm pin. Bạn chỉ cần bật nắp, kéo dây ra và gắn card Bluetooth lên. Còn đối với các model khác, bộ phận này thường nằm gần khe cắm card không dây hoặc bên dưới bàn phím.

Khởi động lại máy, tải và cài trình điều khiển thiết bị thích hợp vào máy, bạn có thể tải trình điều khiển Bluetooth từ trang web của nhà sản xuất MTXT.

Ổ quang

Bạn muốn nâng cấp ổ CD-ROM cũ kỹ lên thành ổ ghi DVD hoặc ổ đọc/ghi video độ nét cao? Nếu MTXT của bạn có khe dành cho ổ quang (thường có một nút bật để lấy ổ quang ra) thì việc thay thế ổ quang rất dễ dàng. Mua một ổ quang khác hoặc đổi ổ quang từ MTXT khác để thay vào MTXT cần nâng cấp. Tắt máy tính, lấy ổ quang cũ ra và lắp ổ quang mới vào, xong!

Còn nếu MTXT của bạn không có khe gắn ổ quang thì việc thay thế cũng không phải khó khăn: mở một con ốc khóa ổ quang, trượt ổ quang cũ ra, lắp ổ quang mới vào và vặn ốc lại. Đôi khi bạn cũng phải cần cài trình điều khiển cho ổ quang mới.

Ổ quang để thay thế cũng được thiết kế riêng cho từng loại MTXT cụ thể, do đó bạn nên mua ổ quang từ nhà sản xuất MTXT. Điều này đảm bảo được bạn có đúng thiết lập kênh IDE cho ổ đĩa, và điều khác nữa là đảm bảo ổ quang vừa vặn nhất đối với máy tính. Nhà sản xuất thường thiết kế nút lấy ổ quang ra rất khác nhau, có nghĩa là ổ quang không đúng thì bạn không thể gài chốt được. Trong nhiều trường hợp, ổ quang mới sẽ hoạt động mà không cần tinh chỉnh gì thêm. Tuy vậy, nếu ổ quang mới của bạn không làm việc thì hãy tải trình điều khiển mới nhất về; có thể bạn sẽ phải tìm đúng số hiệu của sản phẩm nếu bạn không mua ổ quang từ nhà sản xuất.

Card không dây

Nâng cấp card không dây cũng dễ giống như nâng cấp RAM. Thực ra, trên vài máy tính, card Wi-Fi và RAM đều được thiết kế nằm trên một tấm panel.

Vấn đề ở đây là bạn phải chắc mình lắp đúng card tương thích tốt. Hầu hết MTXT sản xuất vài năm trở lại đây đều sử dụng card Mini PCI hay chuẩn mới hơn một chút là Mini PCI Express. Loại chuẩn Mini PCI Express có 2 vùng chân nối tách biệt còn chuẩn Mini PCI chỉ có 1 vùng.

Thậm chí nếu card của bạn có đúng chuẩn kết nối với máy tính thì nó vẫn có thể không tự động hoạt động như ý được: có thể bạn không thể nâng cấp card 802.11b lên 802.11n (vì rất hiếm card 802.11n Mini PCI được sản xuất) nhưng với card chuẩn 802.11a/b/g thì khả năng tương thích sẽ tốt hơn nhiều. Cũng vậy, có nhiều hệ thống bán ra có sẵn card 802.11g và có thể nâng cấp lên chuẩn 802.11n mới nhất. Để tránh trường hợp không tương thích (firmware), bạn cũng nên mua card không dây trực tiếp từ nhà sản xuất MTXT.

Một khi bạn mua đúng card thì việc nâng cấp còn lại khá dễ dàng. Nếu card không dây nằm dưới bàn phím giống như chiếc Dell thử nghiệm thì hãy gỡ bàn phím ra, xác định vị trí card cũ [1], ngắt kết nối 2 cáp anten (một sợi đen, một sợi trắng) bằng cách kéo thẳng nó lên nhưng đừng cầm sợi dây để kéo [2]. Lấy card ra bằng cách kéo 2 ngàm giữ ở 2 bên card, sau đó lấy card ra [3]. Lắp card mới vào và gắn lại anten bằng cách đẩy đầu nối thẳng xuống chấu gắn.

Nếu card không dây nằm ở mặt dưới bo mạch, lật máy tính lại, gỡ tấm chắn của card và theo các hướng dẫn như trên.

Màn hình LCD

Bạn muốn có một màn hình độ phân giải tốt hơn hoặc thay màn hình thường bằng một màn hình gương? Bạn vẫn có khả năng tự thay panel màn hình LCD được nhưng hãy cẩn thận: đây là một trong những nâng cấp khó nhất và tốn thời gian nhất trong việc phẫu thuật MTXT và ít đảm bảo màn hình mới sẽ hoạt động như ý. Dù vậy, nếu bạn vẫn thích làm điều này và chọn đúng màn hình cần thay thì bạn sẽ có được một "bộ mặt" mới cho MTXT.

Theo công ty chuyên cung cấp màn hình ScreenTek (www.screentekinc.com), chuyện nâng cấp màn hình có thể là chuyện đầy thử thách và dễ gây lỗi. Một màn hình độ phân giải cao hơn sẽ hoạt động phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có card video của MTXT, cáp và firmware. Dĩ nhiên, màn hình mới phải vừa vặn với kích thước máy tính nữa.

Trước khi mua và thay thế màn hình, tốt nhất bạn nên thảo luận kỹ với chuyên viên bán hàng để biết chắc màn hình bạn mua có thể dùng được với MTXT của mình.

Để thay thế chiếc LCD cho Dell E1505, trước tiên ta phải gỡ bỏ nắp của màn hình [1] (trang trước) và bàn phím bằng cách tháo các con ốc ở phía sau và đáy của máy [2] (trang trước), tiếp theo, gỡ anten và cáp video từ bo mạch chủ. Những bước trên cho phép ta gỡ bỏ các phụ tùng LCD từ thân máy. Tháo bỏ các gioăng cao su nhỏ phía trước màn hình để thấy các con ốc nằm phía dưới. Tháo các con ốc đó ra và dỡ khung gá màn hình ra [3], lúc này ta sẽ thấy được cả tấm LCD [4]. Bạn nên làm cẩn thận và chậm rãi: khung gá màn hình rất dễ dính khi bạn tháo gỡ.

LCD được giữ chặt bằng các ngàm ở mỗi cạnh. Sau khi gỡ ốc và tháo cáp, bạn sẽ thấy tấm LCD nguyên gốc và thay thế nó bằng tấm LCD mới. Sau đó, bạn chỉ việc từ từ gắn lại trật tự như cũ. Trước khi ráp lại, bạn nên gắn cáp và khởi động máy để đảm bảo màn hình chạy tốt. Nếu bạn không thấy hình ảnh gì thì hãy kiểm tra lại chân nối cáp và thử lại lần nữa. Nếu nó vẫn không hiện hình thì MTXT của bạn đơn giản là không hỗ trợ độ phân giải đó.

Card đồ họa

Có ai mà không muốn khả năng đồ họa của máy tính mạnh hơn. Nhưng nếu nâng cấp này khả thi với bạn thì việc thay thế card màn hình trên MTXT là công việc tốn nhiều thời gian và gần như bạn phải tháo toàn bộ chiếc MTXT của mình, cũng gần giống như nâng cấp CPU. Vì vậy, đừng nâng cấp đồ họa trừ khi bạn chấp nhận rủi ro rằng chính mình có thể tự tay phá hủy máy tính chỉ để có được tốc độ khung hình/giây tốt hơn.

Câu hỏi đầu tiên: card đồ họa trên MTXT của bạn có thể nâng cấp được hay không? Thực ra câu hỏi này khó trả lời, cách tốt nhất là bạn nên tìm hiểu xem lúc bán ra nhà sản xuất có tùy chọn gì về card đồ họa cho MTXT của bạn hay không.

Có lẽ bạn cũng thắc mắc tại sao không mua một card đồ họa rời cho MTXT gắn vào là xong? Câu trả lời là thực ra không có card đồ họa rời bán cho MTXT. Nhiều bo mạch đồ họa MTXT sử dụng những cổng kết nối không theo chuẩn và thường có tản nhiệt thiết kế riêng kèm theo và bạn không thể gỡ chúng ra hay tái sử dụng được (tuy vậy, vài model mới sử dụng kết nối "chuẩn" và không yêu cầu gắn tản nhiệt). Vì các nhà sản xuất thường cấu hình kính thước và hình dáng của card hợp với từng model MTXT nên thực sự bạn không có chọn lựa nào để thay thế cả, trừ trường hợp có vài MTXT dành cho chơi game được thiết kế có khả năng nâng cấp đồ họa. Nếu bạn muốn nâng cấp đồ họa, bạn sẽ phải thay thế toàn bộ bản mạch.

Nhiều MTXT có vài tùy chọn đồ họa khi bạn mua máy. Với trường hợp chiếc Dell thử nghiệm, ta có thể thay card NVIDIA 7300 thành card mạnh hơn là ATI x1400 vì model này được bán ra với 2 tùy chọn cấu hình đồ họa. Bạn chưa biết tìm được nơi nào có thể chọn đúng card đồ họa cho MTXT của mình, hãy thử đến MXM-Upgrade.com, trang web này có liệt kê danh sách các tùy chọn, còn nếu không, bạn có thể tìm kiếm trên Google với từ khóa: "model MTXT + card đồ họa" để biết được kết quả.

Nếu MTXT của bạn gần giống với chiếc Dell thử nghiệm, thì việc tháo lắp làm như sau:

• Tháo vùng bản lề máy bằng cách dỡ miếng nhựa lên [1] (trang trước).
• Tháo bàn phím bằng cách tháo 2 con ốc bên dưới tấm bản lề, dỡ bàn phím lên, sau đó tháo các dây kết nối [2] (trang trước).
• Tháo phần màn hình bằng cách tháo 4 con ốc ở đáy và mặt sau máy, tháo cáp video và cáp anten Wi-Fi [3].
• Lấy ổ quang ra.
• Tháo phần phía trên của máy bằng cách tháo 11 con ốc giữ ở mặt đáy [4].
• Những bước trên cho bạn thấy được card video bên trong, tháo tiếp 2 con ốc giữ card [5]. Sau đó, gắn card mới vào và lắp lại máy theo trình tự ngược lại với trình tự tháo ra.
• Khi đã lắp card mới vào, MTXT sẽ nhận diện card video ở trình điều khiển VGA chuẩn. Sau đó, bạn tải đúng trình điều khiển card đồ họa mới về từ trang web của nhà sản xuất và thưởng thức vẻ đẹp mới của máy tính.

CPU

Bạn chờ đợi mệt mỏi với bộ xử lý chậm chạp, cũ kỹ trong MTXT? Hãy lấy nó ra và thay BXL mới vào để cải thiện tốc độ. Ví dụ, nâng cấp từ BXL Intel Core Duo 1,66GHz lên Core 2 Duo T7200 2GHz sẽ nâng điểm WorldBench 6 từ 57 lên 68. Nhưng việc nâng cấp này không đơn giản như gắn thêm RAM.

Hãy đảm bảo là bạn mua CPU tương thích với MTXT của mình. Thực ra, có vài MTXT không thể nâng cấp CPU được vì CPU được hàn dính với bản mạch. (Bạn có thể tham khảo trong sách hướng dẫn đi kèm sản phẩm để biết được điều này).

Nếu BXL của máy có thể nâng cấp thì bạn sẽ cần tìm một CPU tương thích. Cũng giống như tìm card đồ họa, cách tốt nhất để tìm CPU thích hợp với MTXT là bạn hãy lên Google, gõ vào cụm từ: model MTXT + CPU. Với chiếc Dell thử nghiệm, ta sẽ nâng cấp với BXL Intel T7200 2GHz.

Trước khi tháo con ốc đầu tiên, điều rất quan trọng là bạn phải nâng cấp BIOS lên phiên bản mới nhất trước tiên. BIOS cập nhật đảm bảo hỗ trợ CPU mới nhất. Nếu bạn nâng cấp một CPU mới hơn phiên bản BIOS mới nhất hỗ trợ thì có thể MTXT sẽ không chạy được. Hãy kiểm tra mục hỗ trợ kỹ thuật trên trang web của nhà sản xuất để tìm BIOS mới nhất cho MTXT.

Tiến trình nâng cấp CPU hầu như giống hệt với nâng cấp card đồ họa. Với chiếc Dell, CPU nằm trực tiếp ngay dưới vùng của card đồ họa nên các thao tác tháo lắp cũng giống hệt như nâng cấp card đồ họa.

Khi tháo vùng card đồ họa ra, bạn tháo tiếp 4 con ốc giữ tản nhiệt CPU và lúc này bạn sẽ thấy CPU [1]. Tiếp theo, bạn sẽ thấy CPU được 1 con ốc giữ chặt. Vặn con ốc đó ngược chiều kim đồng hồ cho tới khi nó ngừng và bạn nâng CPU thẳng đứng lên trên, lấy ra khỏi máy [2]. Gắn CPU mới vào nhưng bạn đừng đè (cho dù có vẻ như phải đè bởi vì nó không nằm thẳng) và vặn ốc theo chiều kim đồng hồ để cài CPU lại.

Tiếp theo, bạn cần chuẩn bị cho tản nhiệt. Cạo bỏ lớp keo tản nhiệt cũ (lớp keo khô có màu bạc-xám) bằng cách lau tản nhiệt bằng cồn 99 độ với vải mềm. Nếu bạn mua CPU xài rồi, có thể trên bề mặt CPU cũng bị dính lớp keo tản nhiệt này và bạn cũng dùng vải mềm lau sạch bề mặt CPU. Khi đã khô, bạn dùng danh thiếp hay tấm card cũ để thoa keo tản nhiệt một lớp thật mỏng lên phía trên bề mặt CPU mới [3].

Lau sạch những vết bẩn xung quanh của keo tản nhiệt và lắp tản nhiệt vào. Lắp lại máy như cũ và khởi động. Hãy vào ngay BIOS để chắc chắn rằng MTXT của bạn nhận diện đúng CPU. Sau đó, khởi động lại vào Windows và tận hưởng tốc độ mới.

Lê Duy
(theo PC World VN)