(Post 07/09/2007) Mọi người đang bàn tán xôn xao về Vista nhưng nhiều người dùng Windows XP cảm thấy không cần thiết phải nâng cấp lên hệ điều hành này. Một chế độ bảo dưỡng thường xuyên - cộng với những lần kiểm tra đột xuất - sẽ giúp "chiến mã” XP của bạn luôn đạt đỉnh cao phong độ và đủ sức tung hoành trong nhiều năm nữa.

Từ chối nâng cấp: Nếu thường xuyên sa đà vào việc nâng cấp lên phiên bản mới nhất cho các ứng dụng yêu thích trong khi quên nâng cấp phần cứng và Windows thì ắt hẳn máy tính của bạn sẽ ngày càng cũ kỹ và cọc cạch hơn. Thay vì lao theo chuỗi nâng cấp không bao giờ có phiên bản kết thúc, bạn hãy "bắt chết" một phiên bản nào đó cho các ứng dụng mà bạn nhận thấy (nó) hoạt động tốt với máy tính của mình.

Theo đó, bạn hãy xem xét đến việc tắt tính năng tự động cập nhật có trong nhiều trình ứng dụng hiện nay (ngoại trừ công cụ tường lửa, phòng chống virus và spyware). Ví dụ, trong Adobe Reader 7, để vô hiệu hóa tính năng tự động cập nhật, bạn nhấn Edit.Preferances.Updates, rồi chọn Do not automatically check for critical updates. Tại sao các nhà phát triển quyết định khi nào và như thế nào để cập nhật các ứng dụng của bạn? Nếu từng gặp một sự cố nào đó đối với một ứng dụng hoặc chỉ đơn thuần cần một tính năng mới, bạn hãy đến website của hãng sản xuất phần mềm và thủ công tải xuống bản nâng cấp mới.

Mỗi ứng dụng "theo dõi" các bản nâng cấp bằng cách thức riêng của mình vì thế nên xem kỹ tài liệu của từng ứng dụng. Một công cụ miễn phí chẳng hạn như Startup Control Panel sẽ giúp bạn loại bỏ các phần mềm hoạt động ở chế độ nền và liên tục kiểm tra các bản nâng cấp mới (Hình 1).

Hình 1: Dùng tiện ích Starup Control Panel chặn việc thường xuyên cập nhật các bản nâng cấp bằng cách vô hiệu hóa ứng dụng tự khởi động

Hoán đổi khi cần thiết: Windows đã khéo léo "thiết kế" một phần không gian trong đĩa cứng thành bộ nhớ ảo (còn gọi là swapfile hoặc pagefile) để hỗ trợ cho RAM. Hệ điều hành sẽ cung cấp vài phần của bộ nhớ ảo cho tất cả các quá trình đang chạy và tự bản thân bộ nhớ ảo sẽ được đưa vào sử dụng ngay khi RAM hệ thống đang "rỗi". Tốc độ truy xuất đĩa cứng luôn chậm hơn tốc độ truy xuất RAM, vì thế nếu máy tính có thừa bộ nhớ thì bạn có thể cải thiện hiệu quả hoạt động lên chút ít bằng cách yêu cầu Windows không nên sử dụng bộ nhớ ảo cho vài tác vụ riêng cho đến khi tận dụng hết RAM hệ thống. Vậy dung lượng RAM hệ thống phải đạt mức nào để một máy tính được đánh giá là dư thừa bộ nhớ? Điều này phụ thuộc vào số lượng và chủng loại các ứng dụng mà bạn thường chạy trong máy tính, tuy nhiên bạn đừng thực hiện điều chỉnh này trừ phi hệ thống của bạn có ít nhất 1GB RAM.

Để ép buộc Windows chỉ sử dụng bộ nhớ ảo khi không còn lựa chọn nào khác, bạn phải chỉnh sửa Windows Registry. Lưu ý, bạn cần sao lưu Registry trước khi thực hiện và Microsoft không khuyến khích người dùng loại bỏ hoàn toàn bộ nhớ ảo. Một khi đã có trong bản sao lưu Registry, bạn chọn Start.Run, gõ vào lệnh regedit, và ấn Enter. Trong khung cây bên trái, tìm và chọn mục HKEY_LOCAL_MACHINE\SYSTEM\CurrentControlSet\Control\Session Manager\Memory Management. Nhấn đúp lên biểu tượng Disable PagingExecutive trong khung bên phải và đổi giá trị trong hộp thoại Value data từ 0 thành 1, nhấn OK và khởi động lại máy tính.

Để biết thêm các thủ thuật tinh chỉnh bộ nhớ ảo, bạn cần tham khảo lại bài viết "Máy tính làm việc nhanh hơn" (ID: A0601_122).

Hình 2: Tắt tính năng Hibernate để tiết kiệm dung lượng đĩa cứng

Làm việc với NTFS: Nếu vẫn còn sử dụng chuẩn FAT32 cũ rích cho đĩa cứng thì đây là thời điểm thích hợp để chuyển sang chuẩn NTFS. Ngoài ưu điểm nhanh và an toàn hơn, NTFS còn cho phép bạn truy xuất các tài liệu được mã hóa, thư mục, ổ đĩa nén và các tính năng ưu việt khác. Lý do duy nhất để sử dụng chuẩn FAT hay FAT32 là bạn cần truy xuất đĩa cứng từ DOS hoặc Windows 98.

Đừng lo! Bạn có thể chuyển đổi sang chuẩn NTFS mà không cần định dạng (format) lại đĩa cứng và sắp xếp lại các ứng dụng cũng như dữ liệu từ bản sao lưu. Từ màn hình Windows XP, bạn chọn Start.Run, nhập vào lệnh cmd.exe, rồi ấn Enter. Trong cửa sở dòng lệnh, nhập vào lệnh convert , theo sau đó là một khoảng trắng, tên ổ đĩa, dấu hai chấm, một khoảng trắng nữa và sau cùng là /fs:ntfs. Ví dụ, để chuyển đổi ổ đĩa C sang NTFS, bạn nhập vào lệnh convert C: /fs:ntfs.

Kiểm tra System Restore: Thực tế cho thấy tính năng System Restore đã cứu nguy cho rất nhiều người dùng Windows, vì thế bạn nên dành ra nhiều không gian đĩa cứng để lưu lại những cột mốc/điểm khôi phục hệ thống (restore point). Để điều chỉnh dung lượng đĩa cứng dành cho System Restore, bạn nhấn phải chuột lên biểu tượng My Computer và chọn Properties. Ở nhãn System Restore, chọn ổ đĩa có các thông số cài đặt cần thay đổi, nhấn Setting. Ở cửa sổ mới xuất hiện, di chuyển thanh trượt đến giá trị mong muốn và nhấn OK hai lần để kết thúc. Ngoài ra, bạn có thể tham khảo bài viết "Windows Hacks: Registry Remedies" để biết thêm cách chỉnh sửa các cài đặt trong System Restore.

Chuyển chỗ các tập tin hệ thống: Các điểm khôi phục hệ thống của System Restore và những tập tin khác phải được lưu trên ổ đĩa cài đặt Windows. Tuy nhiên, nếu có nhiều đĩa cứng hoặc phân vùng, bạn có thể giải phóng không gian trên ổ đĩa chứa Windows bằng cách di chuyển các tập tin hệ thống khác sang một nơi khác (phân vùng hay ổ đĩa khác). Bạn có thể tham khảo cách thực hiện được trình bày trong bài viết "5 bước dọn dẹp Windows" (ID: A0310_113).

Hình 3: Nếu hệ thống đang vận hành tốt, yêu cầu Windows xóa các điểm phục hồi cũ để giải phóng đĩa cứng

Từ bỏ chế độ ngủ đông: Bất kỳ lúc nào bạn sử dụng tính năng ngủ đông (Hibernate) của Windows để khởi động máy tính nhanh hơn, hệ điều hành sẽ đưa mọi thứ trên RAM vào một tập tin ẩn mang tên "hiberfil.sys". Tập tin này có kích thước xấp xỉ dung lượng của RAM – ví dụ, 512MB đối với máy được trang bị RAM 512MB. Giống như dữ liệu của System Restore, tập tin này phải được lưu trên cùng ổ đĩa cài đặt Windows. Nếu ổ đĩa Windows hết chỗ và không còn nhu cầu sử dụng tính năng Hibernate nữa, bạn có thể tiết kiệm được đáng kể dung lượng đĩa cứng bằng cách tắt tính năng này và xóa tập tin hiberfil.sys. Để thực hiện, bạn chọn Start.Run, gõ vào lệnh powercfg.cpl, và ấn Enter. Nhấn chuột lên nhãn Hibernate, rồi bỏ chọn mục Enable hibernation (Hình 2). Nhấn OK để kết thúc.

Vệ sinh đĩa cứng: Bạn hãy sử dụng công cụ Disk Cleanup của Windows để đảm bảo đĩa cứng luôn trong tình trạng sạch sẽ và ngăn nắp. Công cụ này cho phép bạn loại bỏ những rác rưởi không cần thiết trong khi vẫn giữ nguyên vẹn bộ nhớ trình duyệt (cache) để tối ưu tốc độ lướt web cùng với nhiều tính năng khác.

Có một điều không may là công cụ Disk Cleanup thường bỏ sót một số tập tin tạm nhất định. Sau đây là tập tin thực thi (.bat) dùng để khắc phục khuyết điểm này: Bạn mở Notepad hay một tiện ích xử lý văn bản nào khác và nhập vào nội dung del /s /q "C:\Documents and Settings\Username\Local Settings\Temp\*.*", với Username là tên đăng nhập của bạn và sửa lại tên ổ đĩa nếu cần. Sau đó, lưu tập tin này với tên deltemp.bat. Tiếp đến, bổ sung tập tin thực thi này vào thư mục Startup để xóa các tập tin tạm trong thư mục được chỉ định mỗi khi Windows khởi động.

Dọn dẹp sao lưu: Bạn hãy đảm bảo đã thực hiện những tùy chọn nâng cao trong nhãn More Options của công cụ Disk Cleanup. Ví dụ, nhấn chuột lên nhãn More Options và bên dưới mục System Restore, bạn chọn Clean up để xóa tất cả điểm khôi phục hệ thống - trừ điểm mới nhất (Hình 3).

Hình 4: Tránh tạo trùng các tập tin nhạc bằng cách chọn định dạng tương thích với tất cả máy và tiện ích đa phương tiện

WINDOWS SINH ĐỘNG HƠN

Khi Windows XP xuất hiện vào cuối năm 2000 thì chiếc iPod chỉ là một ý tưởng trong suy nghĩ của Steve Jobs (ông chủ hãng Apple). Từ đó đến nay, thế giới đã đón nhận hàng loạt phát minh về máy nghe nhạc di động, máy chụp ảnh kỹ thuật số và các thiết bị không dây. Bạn gần như chắc chắn muốn dành nhiều thời gian để làm việc trên máy tính hơn là để xem ảnh và phim, nghe nhạc. Sau đây là vài cách để nâng cao các tính năng giải trí đa phương tiện của Windows XP.

Tránh tạo trùng lắp các bản nhạc: Sau khi nén (rip) các CD nhạc ở định dạng Windows Media Audio (WMA), bạn quyết định sử dụng một công cụ, như iTunes chẳng hạn, để kết nối với máy nghe nhạc di động của mình. Trong trường hợp này, việc chép các tập tin nhạc vào iTunes đồng nghĩa với việc chuyển chúng sang định dạng Advanced Audio Coding (AAC) và khi đó số lượng tập tin sẽ tăng lên gấp đôi - dung lượng trống của đĩa cứng sẽ giảm xuống. Để tiết kiệm đĩa cứng, bạn nên chọn một máy nghe nhạc duy nhất hoặc tối thiểu là một định dạng tập tin nhạc, như MP3 chẳng hạn - hầu hết máy nghe nhạc hỗ trợ định dạng này.

Windows Media Player 10 và 11 có thể nén nhạc ở định dạng MP3 mà không cần đến phần mềm phụ trợ nào khác. Muốn lựa chọn định dạng nhạc để nén từ đĩa CD sang đĩa cứng, trong Windows Media Player, bạn chọn Tools.Options , nhấn chuột lên nhãn Rip Music và chọn định dạng tập tin cần thiết từ trình đơn thả xuống Format, nhấn OK (Hình 4).

Quản lý hiệu quả bộ sưu tập: Người dùng thích sử dụng máy tính để thưởng thức âm nhạc sẽ sớm nhận ra mình có rất nhiều tập tin âm nhạc được tải xuống từ web hoặc nén lại từ CD và thật khó quản lý chúng! Nếu rơi vào tình huống tương tự, bạn hãy tham khảo bài viết "Kiểm soát hiệu quả tập tin và thực mục" (ID: A0506_138) để tìm cho mình một giải pháp thích hợp nhất.

Tạo một hệ thống giải trí thân thiện hơn: Cũng giống các tập tin âm nhạc, bạn có thể gặp nhiều gian nan để quản lý tốt các ảnh chụp được chuyển vào từ máy ảnh số của mình. Nếu đúng như vậy, bạn hãy đọc bài "Quản lý tập tin âm thanh và hình ảnh tốt hơn" (ID: A0306_107) để biết cách cải thiện khả năng quản lý hình ảnh của tiện ích Windows Explorer. Để biết nhiều hơn nữa về việc hiển thị ảnh, bạn nên tham khảo bài viết "Tiện ích xem ảnh của Windows và những tính năng ẩn" (ID: A0505_129).

Lưu trữ ảnh trên mạng: Dĩ nhiên ai cũng muốn luôn mang theo bên mình những ảnh chụp quan trọng, nhưng với chút ít chi phí (hay thậm chí là miễn phí) bạn còn có thể lưu trữ và truy xuất bộ sưu tập ảnh của mình qua mạng, cũng như dễ dàng chia sẻ chúng với bạn bè. Các dịch vụ lưu trữ ảnh thông dụng có thể kể đến là Flickr, Picasa Web Albums của Google, Yahoo Photos và Inbox.com.

Bùi Xuân Toại
PC World Mỹ

(theo PC World VN)