(Post 30/12/2005) Do công việc đòi hỏi, cũng do ham thích các tài liệu bách khoa thư, tôi rất hồ hởi với những bộ từ điển bách khoa mới, đặc biệt là các trang web chuyên phục vụ tra cứu. Tình cờ được một người bạn giới thiệu trang www.wikipedia.com, tôi thử vào và thật sự ngạc nhiên…

Đó là một bộ bách khoa toàn thư, đề cập tới mọi lĩnh vực tri thức, từ khoa học, công nghệ tới văn hóa, giáo dục, thể thao, lịch sử, địa lý, chính trị, xã hội... và cả tin tức thời sự nữa. Ở thời đại công nghệ thông tin bây giờ, chúng ta đã có thề lên mạng tìm kiếm được không ít những bộ bách khoa toàn thư mà nếu in ra giấy thì chí ít cũng được chục cuốn đại từ điển, tức là vài ngàn trang in khố A4. Thế nhưng cái đặc biệt của Wikipedia nằm ở chỗ khác: nó là một bộ từ điên bách khoa mở, trực tuyến, cho phép bất kỳ ai tra cứu bất cứ điều gì, hơn thể nữa, ai cũng có thể cung cấp, bố sung, biên tập, chỉnh sửa lại thông tin theo sự hiểu biết của mình (tất nhiên là với tinh thần xây dựng, nhằm tạo ra kho kiến thức vô cùng phong phú và cập nhật hàng ngày, hàng giờ. Chính "cơ chế mở" ấy có sức lôi cuốn ghê gớm, bởi độc giả của Wikipedia vừa có thề khám phá được thêm nhiều điều thú vị, bố sung cho kiến thức của mình, vừa được chia sẻ vốn kiến thức và những thông tin mới nhất mà họ vừa khám phá cho mọi người khắp nơi trên chế giới. Wikipedia chính thức khai trương vào ngày 15/01/2001 bởi hai sáng lập viên là Jimmy Wales và Larry Sanger ớ bang Fiorida (Hoa Kỳ). Từ một nhóm bạn bè tích cực cộng tác, tới nay Wikipedia đã có khoảng 7.000 người tự nguyện tham gia để thực hiện được khoảng 2 triệu mục từ với 400 ngàn bài đọc bằng tiếng Anh, cùng 700 ngàn bài bằng gần 100 ngôn ngữ khác. Khối lượng thông tin khổng lồ đó đã được trên 350 ngàn người khác góp sức bổ sung, chỉnh sửa. Như thế, mong ước của sáng lập viên Jimmy Wales ngày nào “Hãy mường tượng khi tất cả mọi người trên thế giới được tự do tiếp cận với nguồn trí tuệ của nhân loại. Đó là điều mà Wikipedia chúng tôi nhắm tới đã thành công ngoài sức tưởng tượng của anh.

Cách thức tổ chức Wikipedia rất độc đáo và hữu hiệu, vì vậy thông tin tại đây có độ tin cậy khá cao (vì tất cả các thông tin mới, thông tin bố sung, thông tin chỉnh sửa đều được lọc theo một phương pháp đề dạt được sự đồng thuận của nhiều nguồn và cũng không bị kẻ xấu cố tình phá hoại.

Bạn đọc sẽ thắc mắc: có Wikipedia tiếng Việt không? Xin thưa: Có! Bộ Wikipedia tiếng Việt ra đời vào ngày 12/01/12003, đến ngày 19/9/2005 đã tập hợp được hơn 1.000 tập tin phương tiện. Sau khoảng một tháng (tức là đến 17/10/2005), số bài viết dã lên tới hơn 3.300 và quy tụ được hơn 2.000 thành viên. Tìm lại nhưng bước đi ban đầu của Wikipedia tiếng Việt, được biết có hai chàng trai trẻ, sinh viên Việt Nam ớ Mỹ, có tên là Nguyễn Xuân Minh và Nguyễn Hữu Dụng đã hăng hái đi tiên phong. Hiện nay họ đều là tổng quản lý Wikipedia tiếng Việt. Trong bộ ba tổng quản lý còn có cái tên khác là Cao Xuân Hiếu. Ngoài ra, Wikipeđia tiếng Việt còn có 10 nhà quản lý nữa. Một điều rất vui là các sinh viên, trí thức và doanh nhân Việt Nam đang làm việc, học tập ớ các nơi trên thế giới đều có ý thức tham gia để góp phần làm cho Wikipedia tiếng Việt trớ thành tài liệu bách khoa toàn thư đáng tin cậy lớn nhất trong lịch sử nhằm mở ra mọi chân trời tri thức cho tất cả những người Việt Nam.

Nguyễn Xuân Minh thuộc thế hệ Việt kiều thứ hai tại Mỹ, giỏi tiếng Anh và tiếng Việt cũng khá. Anh kể rằng một lần vào Wikipedia tiếng Anh, thay trang Website này rất phong phú, lại có thêm nút cho phép sửa bài, liền làm thử. Ai ngờ kết quả sửa của anh được chấp nhận. Anh “mừng run lên" vì không ngờ mình có thế sửa được một bộ bách khoa toàn thư lớn như vậy. Tới năm 2003, anh phát hiện bắt đầu có Wikipedia tiếng Việt, nhưng còn quá sơ sài, cơ bản là để chào mời những ai biết tiếng Việt, hiểu rõ về Việt Nam tham gia công tác viết về địa danh Việt Nam. Vừa tiếc cho trang tiếng Việt, vừa muốn ủng hộ Wikipedia, Xuân Minh bỏ ra vài giờ để thiết kế lại trang chủ của phiên bản tiếng Việt. Tiếp đó anh trực tiếp viết bài mới, vừa giải thích những từ tiếng Việt anh biết, vừa dịch sang tiếng Việt, thông tin anh yêu thích nhất. Trước sự nhiệt tình của Xuân Minh, Ban quản lý Wikipedia đề nghị anh giữ chức vụ Tổng quản lý Wikipedia tiếng Việt cùng Nguyễn Hữu Dụng. Từ tháng 12/2003, Xuân Minh lại cùng bạn bè phát triển một thiết kế mới cho trang chính và từ tháng 4/2005, thiết kế mới được phát hành. Hiện nay Xuân Minh, Hữu Dụng và Xuân Hiếu đều rất bận rộn với công việc tại Wiki với ước mong vừa làm thêm những bài mới, vừa “Wiki hóa” những bài chưa chuẩn để tiếp tục nâng cao chất lượng Wikipedia tiếng Việt.

Gần đây nhất, sáng lập viên Jimmy Wales đã nảy ra ý đồ chép các nội dung của Wikipedia trên trang web vào đĩa CD và VCD để biến nó thành tài liệu tham khảo offline (ngoại tuyến), phục vụ cho những người không có điều kiện, thường xuyên truy cập Internet. Như vậy, sẽ có những đĩa được phân theo các chủ đề cụ thể (ví dụ kiến trúc, âm nhạc, thể thao...). Theo dự kiến của các nhà quản lý Wikipedia thì có thể vào giữa năm 2006, các loại đĩa CD và VCD sẽ ra mắt công chúng.

Wikipedia rất hấp dẫn bạn cứ dành thời gian vào thử trang web này và sẽ thấy điều đó là đúng. Vậy thì Wiki là gì? Hình như nó có xuất xứ từ ngôn ngữ của người da đỏ ở vùng miền Tây-Tây Nam Hoa Kỳ, có nghĩa là túp lều. Còn bây giờ, dân Wiki (tức là những người ghiền Wikipedia) quan niệm rằng Wiki là thông tin mà ai cũng đọc được và cũng tham gia chỉnh sửa được!

Nguyễn Hoàng
theo Doanh nhân Sài Gòn cuối tuần