| (Post 16/07/2010) 7 công
cụ hữu ích và miễn phí được giới thiệu trong bài này sẽ giúp các bạn
có thể chuẩn đoán và chữa trị một cách hiệu quả hàng loạt các bệnh cho
máy tính Windows của mình.
Không máy tính nào có thể chạy hoàn hảo mãi mãi. Cùng
với thời gian, hệ thống của bạn sẽ bắt đầu xuất hiện những dấu hiệu gì
đó. Để khắc phục những vấn đề này, bạn cần phải có trong tay rất nhiều
công cụ khắc phục sự cố. Đây là số công cụ khắc phục sự cố miễn phí hàng
đầu cho hệ điều hành Windows.
Process Explorer của Sysinternals
“Task Manager trên cơ thể sống” – đó là cách một số người
miêu tả Process
Explorer khi Mark Russinovich lần đầu tiên phát hành nó cách đây nhiều
năm. Công cụ này có thể thay thế cho Task Manager hoặc chạy bên cạnh nó,
tuy nhiên dù có sử dụng theo cách nào chăng nữa thì nó vẫn là một thứ
cần phải có đối với những người dùng có nhiều kinh nghiệm. Bạn có thể
sử dụng Process Explorer mà không cần phải cài đặt.
Khi khởi chạy Process Explorer, bạn sẽ thấy một khung
nhìn hình cây hiển thị các quá trình; có thể kích vào phần header của
cột để thay đổi cách phân loại theo ý mình. Phần trên của cửa sổ có bốn
biểu đồ: hiệu suất CPU, lược sử chữa trị, lược sử các byte vào/ra và lược
sử bộ nhớ vật lý. Kích vào bất cứ một biểu đồ nào, bạn sẽ thấy xuất hiện
một cửa sổ khá giống với tab Performance trong Task Manager – tuy nhiên
có mức chi tiết và nhiều thông tin hơn về những chương trình gì đang làm
việc mà Task Manager không có.
Kích đúp vào tên của một quá trình (process), bạn sẽ
thấy xuất hiện một cửa sổ với rất nhiều thông tin khác: các thread đang
chạy của quá trình (và ngăn xếp cho mỗi thread), thứ có thể bị đóng băng
hay bị hủy; các điều khoản; truy cập mạng; chương trình được khởi chạy;
thậm chí cả các chuỗi văn bản trong image chương trình trên đĩa hoặc copy
trong bộ nhớ của nó. Các quá trình hoặc toàn bộ các cây trong chúng đều
có thể bị hủy, đóng băng, tiếp tục lại hoặc có thể thay đổi các cửa sổ
hoặc thứ tự ưu tiên của chúng – cách thức này hết sức hữu dụng nếu một
cửa sổ quá trình bị biến mất sau một vấn đề gì đó và bạn cần đẩy nó lên
trước. Bạn cũng có thể bật hoặc tắt panel thấp hơn có chứa các thông tin
chi tiết về một quá trình, tìm quá trình cho một cửa sổ nào đó bằng cách
trỏ tới nó hoặc tìm kiếm bằng tên cho bất cứ quá trình hay file nào có
đuôi DLL đang được chạy.
System Information for
Windows
Có thể bạn sẽ bất ngờ về việc một công cụ miễn phí được
đóng gói như tiện ích này. System Information
for Windows, được viết tắt là SIW, có thể sử dụng để thay thế cho
rất nhiều chương trình. Bạn có thể sử dụng nó để kết xuất một số hệ thống
hoặc dữ liệu ứng dụng hay thứ gì đó. SIW có thể liệt kê các khóa đăng
ký ứng dụng, điều tra thông tin phần cứng được cài đặt, hiển thị nhiệt
độ thiết bị, phân hạng mục các mã multimedia đã được cài đặt – và danh
sách này còn chưa dừng ở đây.
SIW được tổ chức thành bốn hạng mục cơ bản. Ba trong
số chúng được bạn có thể thấy thông qua khung nhìn hình cây phía bên trái
cửa sổ chương trình: Software, Hardware và Network. Kích vào bất kỳ một
mục nào đó trong các mục này, bạn sẽ thấy phía bên phải cửa sổ xuất hiện
các dữ liệu tương ứng. Quá trình truy tìm có thể bắt bạn phải đợi, đặc
biệt là những vấn đề giống như danh sách thiết bị, vì vậy không nên bất
ngờ trước việc bạn phải chờ đợi lâu trước khi SIW “lôi” được những thông
tin cần thiết về cho bạn.
Hạng mục thứ tư là một loạt các công cụ hỗn tạp trong
menu Tools sổ xuống của chương trình. Đây là những thứ mà tác giả làm
ra công cụ này không xếp chúng vào đâu được trong ba hạng mục trên nhưng
vẫn muốn gộp chúng vào ứng dụng của mình. Ở đây có rất nhiều thứ thú vị
như Eureka, một cách để lộ diện trực quan các trường mật khẩu trong hầu
hết các chương trình; công cụ để gửi gói wake-on-LAN đến địa chỉ MAC;
hay công cụ kết xuất BIOS; Base64/UUencoder-decoder, test CPU,… SIW thậm
chí còn có thể chạy trong môi trường khôi phục của Windows.
Lưu ý: SIW hầu như là chỉ đọc. Tuy nó có thể liệt kê
và kết xuất rất nhiều thông tin hệ thống, nhưng lại không cho phép bạn
thay đổi các thiết lập đó. Cho ví dụ, nếu muốn vô hiệu hóa hoặc kích hoạt
ActiveX control được liệt kê thông qua SIW, bạn cần thực hiện qua tiện
ích của một hãng khác như ActiveXHelper
của Nirsoft chẳng hạn.
BlueScreenView
Trong Windows, việc xử lý với “màn hình xanh chết chóc”
(hay vẫn được viết tắt là BSOD) là cả một vấn đề. Ngoài vấn đề khó hiểu
và khó giải mã – đặc biệt do một số BSOD có thể có nhiều nguyên nhân –
chúng còn gây ra nhiều phiền nhiễu. Cứ cho là, BSOD ít xuất hiện vào thời
điểm hiện nay, tuy nhiên khi gặp phải, bạn có rất ít sự lựa chọn để khắc
phục. Sau khi xử lý với một loạt những hành động để khắc phục sự cố BSOD,
chúng tôi đã phát hiện được một số công cụ có thể phân tích BSOD và tìm
ra nguyên nhân của hiện tượng này: BlueScreenView.
Khi một BSOD xuất hiện, các kết quả sẽ được lưu vào một
file kết xuất dành cho việc kiểm tra sau. BlueScreenView có thể quét toàn
bộ các file này trong hệ thống và tạo một báo cáo về chúng, bạn có thể
đọc báo cáo này bên ngay trong BlueScreenView hoặc lưu vào dưới dạng HTML
để phân tích. Mỗi dòng trong báo cáo đều biểu thị mã đổ vỡ của BSOD, thời
gian và ngày xuất hiện, các tham số hợp quy cách với vụ đổ vỡ (rất hữu
dụng cho việc gỡ rối), thêm vào đó là một số thông tin chi tiết. Các kết
quả đều có thể tìm kiếm, vì vậy bạn có thể tìm ra một mã đổ vỡ, driver,
dll cụ thể mà bạn nghĩ có thể xuất hiện.
Một vấn đề khá thú vị khác mà BlueScreenView có thể thực
hiện là liệt kê tất cả driver thiết bị đang hoạt động tại thời điểm đổ
vỡ xảy ra. Nếu một driver nào đó bị liệt vào danh mục nguyên nhân gây
ra đổ vỡ, khi đó nó sẽ được cắm cờ và được hiển thị màu đỏ. Bạn cũng có
thể lọc ra tất cả các driver khác được load tại một thời điểm nào đó nếu
muốn tập trung vào thủ phạm. Bên cạnh đó cũng có thể load các file kết
xuất đã được copy vào từ đâu đó bằng cách trỏ đến một thư mục hoặc thậm
chí từ các máy tính khác có thể truy cập từ mạng nội bộ (bạn cần phải
có đặc quyền để thực hiện điều này).
Tuy nhiên BlueScreenView có một nhược điểm nhỏ có liên
quan đến chức năng báo cáo. Nếu muốn in ra cả thông báo đổ vỡ và ngăn
xếp driver tham dự của nó, bạn phải xử lý chúng như các báo cáo riêng
biệt. Điều đó nói nên rằng, thông báo đổ vỡ sẽ liệt kê driver đang được
cung cấp; nếu không còn gì nữa, bạn có thể sử dụng báo cáo BSOD cơ bản
để tìm ra tất cả các thông tin quan trọng khác.
Autoruns của Sysinternals
Một trong những điều khó chịu trong quá trình sử dụng
Windows có thể nói là một số phần mềm thường yêu cầu được đưa vào hệ thống
để khởi chạy lúc startup dù bạn có thực sự cần thiết nó hay không. Drivers
của Scanner và printer cũng là một trong những phần mềm kiểu như vậy.
Chúng thường đòi hỏi cài đặt một cụm các tiện ích cư trú trong khay hệ
thống.
Autoruns
– một sản phẩm của Mark Russinovich, tiện ích này không chỉ “nhổ” tận
rễ những “nỗi bực mình” này mà nó còn cung cấp cho bạn nhiều thứ thú vị
khác. Autoruns có thể thăm dò hệ thống của bạn và kết xuất ra các danh
sách chương trình và các thành phần hệ thống khởi chạy tự động – từ các
ứng dụng trong thư mục Startup đến các nhiệm vụ được lập lịch biểu, từ
các dịch vụ đến driver thiết bị, từ các gadget nằm trong Sidebar đến các
mã chương trình. Mặc định, chương trình sẽ kết xuất dữ liệu phù hợp với
ngữ cảnh người dùng, tuy nhiên menu User của chương trình cho phép bạn
có thể chuyển đổi các ngữ cảnh. (Bạn cần chạy chương trình với quyền quản
trị viên).
Autoruns có thể sắp xếp các khung nhìn của nó vào hệ
thống theo các tab (Logon, Services, Explorer, Internet Explorer, Drivers),
điều này làm cho nó dễ dàng sổ xuống các mục mà bạn cần quan tâm. Bạn
có thể vô hiệu hóa bất kỳ ứng dụng hoặc dịch vụ nào mà không cần xóa thực
sự nó, đơn giản chỉ cần bằng cách hủy chọn hộp kiểm hoặc có thể gỡ bỏ
hoàn toàn với một lựa chọn từ menu chuột phải. Menu tương tự đó cũng có
các tùy chọn cho việc nhảy sang các entry của các dịch vụ trong Registry,
thẩm định chữ ký mã và tra cứu trên Google.
Chọn Options | Hide Microsoft và Windows Entries, khi
chạy Autoruns hoặc kích Refresh, bạn sẽ chỉ thấy các ứng dụng của các
hãng thứ ba – cách thức này giúp bạn tập trung vào các chương trình được
bổ sung thêm vào Windows sau khi cài đặt, từ đây bạn có thể tìm ra vấn
đề của mình. Nếu Process Explorer hiện đang chạy, bạn có thể kích phải
vào một mục nào đó và làm xuất hiện trang Properties trong Process Explorer,
giả định mục đã nói đang chạy.
Autoruns cũng có một phiên bản dòng lệnh, phiên bản này
có thể được sử dụng với các kịch bản hoặc kỹ thuật tự động khác.
WinDirStat
Chắc chắn sẽ có lúc bạn tự hỏi không biết tất cả không
gian đĩa của mình biến đi đâu? Câu trả lời có thể được tìm thấy bằng thông
qua tiện ích WinDirStat. WinDirStat
sẽ tạo ra cho bạn một báo cáo đồ họa dễ hiểu về hiệu suất sử dụng đĩa,
cho phép bạn thấy được một cách dễ dàng các file nào hoặc các thư mục
nào bị để ẩn bên trong cây thư mục nhưng lại có dung lượng rất lớn.
Khởi chạy chương trình, bạn sẽ nhận được yêu cầu chọn
một hoặc nhiều ổ đĩa hoặc thư mục trong hệ thống, những mục mà bạn chọn
sẽ được đưa đi phân tích về hiệu suất sử dụng không gian. Phân tích này
có thể tiêu tốn một lượng thời gian nào đó tùy thuộc vào số lượng file
hoặc thư mục nằm trong ổ đĩa; bạn có thể để chương trình tự chạy trong
chế độ background để có thể thực hiện các công việc khác.
Khi việc phân tích được hoàn thành, các kết quả sẽ xuất
hiện trong dưới dạng bản đồ hình cây, các file tiêu tốn nhiều không gian
sẽ được biểu thị bằng các khối màu lớn. Cách thức hiển thị này làm cho
bạn có thể dễ dàng nhận biết được đâu là file chiếm nhiều không gian ổ
đĩa của mình nhất. Khi kích vào bất cứ khối màu nào, phần trên trong cửa
sổ chương trình sẽ hiển thị file tương ứng với thư mục của nó thông qua
một khung nhìn hình cây dễ quan sát. Bạn cũng có thể sử dụng khung nhìn
hình cây này để tìm ra hiệu suất không gian có liên quan đến file hoặc
thư mục cần xác định. Cuối cùng, các file được mã màu theo kiểu để bạn
có thể dễ dàng nhận biết khi nhìn thoáng qua để biết được kiểu file nào
chiếm dụng nhiều không gian nhất.
Chương trình cũng có thể giúp bạn thực hiện các hoạt
động cleanup. Bằng cách kích phải vào một file hoặc thư mục nào đó, bạn
có thể xóa chúng (chuyển vào Recycle Bin hoặc xóa một cách trực tiếp).
Bên cạnh đó ban cũng có thể mở một dòng lệnh hoặc cửa sổ Explorer trên
thư mục hoặc file.
Unlocker và OpenedFilesView
Đây là một kịch bản mà có lẽ hầu hết chúng ta đều đã
gặp phải: không thể phát hiện một file nào đó vì nó đang trong sử dụng.
Windows Vista và Windows 7 có thể tỏ ra ưu việt hơn đôi chút trong việc
thông báo cho người dùng biết về chương trình nào đang sử dụng file đó,
tuy nhiên đôi khi lại làm bạn cảm thấy khó khăn trong việc chỉ ra cửa
sổ nào cần phải đóng.
Ở đây chúng tôi giới thiệu cho các bạn hai chương trình
có thể giúp bạn giải phóng nỗi bực mình này. Đầu tiên cần phải nhắc đến
đó là tiện ích Unlocker
của Cedrick Collomb, đây là một trong những tiện ích được nhiều người
biết đến và ưu thích. Tiện ích thứ hai tuy có kém được biết đến hơn nhưng
vẫn là một tiện ích rất có giá trị, đó là OpenedFilesView
(được cung cấp bởi Nir Sofer, tác giả của BlueScreenView). Cả hai đều
thực hiện một nhiệm vụ giống nhau: phát hiện quá trình khóa file và cho
phép bạn giải phóng nó bằng cách hủy quá trình can thiệp vào file. Mặc
dù vậy cách thức thực hiện của chúng lại rất khác nhau.
Unlocker chạy lặng lẽ trong chế độ background và được
thêm vào trong menu chuột phải trong Explorer. Nếu bạn muốn biết vấn đề
gì đang khóa một file nào đó, chỉ cần kích phải vào chọn Unlocker. Từ
đây bạn có giải phóng các quá trình đang khóa file của bạn, tạo một copy
của file, hoặc gỡ bỏ các khóa mà quá trình đang áp đặt lên file.
OpenedFilesView lại cung cấp cho bạn một danh sách cập
nhật thường xuyên tất cả các file hiện bị khóa bởi các quá trình, danh
sách này có thể được phân loại và tìm kiếm. Chương trình cũng đưa ra các
kiểu hành động giống như Unlocker tuy nhiên OpenedFilesView lại không
hỗ trợ hành động xóa một file bị khóa hoặc tạo một copy.
Nhược điểm chính đối với cả hai Unlocker và OpenedFilesView
là kém trong hỗ trợ 64-bit. Unlocker không làm việc trong tất cả các hệ
điều hành Windows 64-bit. Còn OpenedFilesView tuy có một phiên bản 64-bit
nhưng yêu cầu bạn phải vô hiệu hóa một số thứ và yêu cầu phải khởi động
lại hệ thống.
Văn Linh
(theo PCWorld)
Tin liên quan:
|
