(Post 04/08/2007) Viện Nghiên cứu cao cấp - IAS (Mỹ) là một trong những học viện độc đáo nhất thế giới. Những người công tác ở Viện đã từng đoạt 19 giải Nobel các loại, 32 huy chương Fields (tương ứng với giải Nobel) về toán học và đang có 23 nam giáo sư, 3 nữ giáo sư thường trực cùng 190 tiến sĩ danh dự là khách mời của các trường đại học khắp thế giới.

Albert Einstein

Hàng năm, Viện đều mời những nhà vật lý, toán học, thiên văn, sử gia, xã hội đến để trao đổi, hội thảo và cũng trả lương cho mỗi vị viện sĩ 250.000 USD/ năm vì những suy ngẫm, lý giải cho các sự kiện, hiện tượng tự nhiên - xã hội, mỗi năm Viện chi khoảng 23 triệu USD cho tất cả các hoạt động.

IAS đã ra đời từ năm 1930, quy tụ các nhà khoa học đầu ngành của nước Mỹ và quốc tế. Viện có 3 trường nổi tiếng là trường nghiên cứu lịch sử, trường toán, trường khoa học tự nhiên và khoa học xã hội, nằm giữa những dãy nhà bằng kính xanh lam, bốn bề rợp những hàng cây đại thụ, những khoảng sân cỏ mênh mông, tĩnh mịch, và trong khu rừng thưa phía nam của thị trấn Princeton, New Jersey, Mỹ.

Albert Einstein (1879-1955) là viện sĩ đầu tiên của Viện. Ông là nhà bác học vĩ đại đã đề ra Thuyết tương đối, giành giải Nobel vật lý năm 1922. Năm 1933, khi ông đang làm viện sĩ hàn lâm ở Đức, Giám đốc IAS Apraham Flesner đã tới Đức mời ông đến Mỹ làm việc. Albert Einstein là một ví dụ điển hình về một nhà khoa học bình dị. Hàng ngày, từ 4 giờ sáng, ông đã đi bộ trên những con đường mòn trong rừng quanh Viện, tay chắp sau lưng suy nghĩ. Ông thường nhận được hàng trăm bức thư, có lần một em nhỏ gửi một bài toán khó ở trường nhờ ông giải hộ, một nhà toán học trẻ cũng gửi một bài toán nhờ ông xem kết quả, và nếu có thể ông đều đi bộ tới trả lời các bạn trẻ. Albert Einstein thường đi dạo cùng nhà logich Kurt Godel trong khu vườn của Viện.

Từ khi có Albert Einstein, rất nhiều danh nhân đã cộng tác với Viện, bao gồm Thomas Stearns Eliot (1888-1965) - nhà văn đoạt giải Nobel văn học năm 1948 với tác phẩm Bữa tiệc cốc-tai; Kurt Godel (1906-1978) - nhà logich học lỗi lạc chỉ đứng sau triết gia Aristotle; J.Robert Oppenheimer (1904-1967) - cha đẻ của bom nguyên tử; John Louis von Neuman (1903-1957) - cha đẻ của máy tính tốc độ cao, có phần mềm lưu trữ văn bản đầu tiên; Homer Thompson (1906-2000) - chuyên gia khảo cổ đã có những khám phá cách mạng cho thế giới biết rõ về nền văn hóa Hy Lạp; George Kennan (1904-2005) - nhà ngoại giao đã nghĩ ra chủ nghĩa cấm vận hay chiến tranh lạnh của Mỹ; Freeman John Dyson (1923) - vật lý gia đa tài với toán học, lý thuyết vật lý phân tử, vật lý thiên thể, hạt nhân và đã từng là người làm một con tàu vũ trụ…

Mỗi nhà khoa học ở IAS đều gắn bó cùng Viện hàng chục năm, cống hiến lặng thầm tới khi về hưu. Mấy năm nay, Viện tăng cường nhiều buổi giao lưu, hội thảo sôi nổi giữa các bạn trẻ và các giáo sư, tiến sĩ trong hội trường lớn hoặc trên những bãi cỏ rộng. Chính từ những buổi gặp lý thú đó, nhiều ý tưởng và công trình khoa học có giá trị đã hình thành, phục vụ cuộc sống.

Chu Mạnh Cường
(theo báo Giáo Dục)