(Post 24/09/2009) Mô hình đào tạo nhân lực CNTT của Việt Nam cần thay đổi để đối phó với sự phát triển rất nhanh chóng của nền kinh tế toàn cầu hiện nay. Đó là chia sẻ của ông Võ Tấn Long, Tổng giám đốc Công ty IBM Việt Nam trong cuộc trao đổi với Báo Bưu Điện Việt Nam về chủ nguồn nhân lực CNTT.

Để tham gia khai thác thị trường dịch vụ CNTT toàn cầu, mô hình đào tạo nhân lực CNTT ở Việt Nam phải thay đổi gấp. Ảnh minh họa.

Báo BĐVN: Điều gì khiến ông đi đến nhận định mô hình đào tạo nguồn nhân lực CNTT của chúng ta cần phải thay đổi?

Ông Võ Tấn Long: Nhìn vào cơ cấu GDP của nhiều quốc gia trên thế giới, chiếm khoảng 65-70% GDP là doanh thu từ các ngành dịch vụ, số lượng nhân lực tham gia vào các ngành dịch vụ cũng rất lớn. Riêng doanh thu từ dịch vụ trong ngành CNTT hiện đạt khoảng 450-550 tỷ USD/năm.

Những quốc gia như Việt Nam chúng ta hiện có tiềm năng và cơ hội lớn để tham gia vào những thị trường dịch vụ này, với điều kiện nguồn nhân lực của Việt Nam phải được chuẩn bị tốt để có thể bắt kịp với xu thế phát triển, với những dịch vụ CNTT như xử lý quy trình kinh doanh (BPO), dịch vụ contact center, xử lý các giao dịch hậu cần (logistics)… Bản thân IBM cũng xem Việt Nam như là một thị trường lớn và có nhiều tiềm năng. Tuy nhiên, tại Việt Nam chúng tôi gặp khó khăn lớn là nguồn nhân lực thiếu kỹ năng.

Theo đánh giá của chúng tôi, có tới 2/3 số sinh viên CNTT Việt Nam hiện nay sau khi tốt nghiệp chưa có đủ điều kiện để làm việc cho các công ty đa quốc gia hay trong môi trường toàn cầu hóa. Chỉ có khoảng 1/3 số sinh viên là có khả năng về kiến thức, về ngoại ngữ hay kỹ năng giao tiếp để sẵn sàng làm việc trong môi trường này. Nhưng ngay cả số sinh viên này nếu tuyển dụng chúng tôi cũng cần từ 6-18 tháng để trang bị lại các kiến thức và kỹ năng (giao tiếp, làm việc nhóm trong môi trường toàn cầu, về sự khác biệt văn hóa và cách ứng xử…) để họ có thể phát huy được năng lực làm việc.

Hay như có đến 80% nhân viên được tuyển dụng vào làm việc tại nhà máy của Intel ở Việt Nam là tốt nghiệp các trường đại học ở nước ngoài chứ không phải là ở trong nước. Rõ ràng, nếu muốn hòa nhập được vào môi trường lao động toàn cầu và nắm bắt những cơ hội phát triển mới thì Việt Nam cần phải thay đổi mô hình đào tạo sinh viên.

Báo BĐVN: Vậy mô hình đào tạo cần phải thay đổi như thế nào, theo quan điểm của ông?

Ông Võ Tấn Long: Tại IBM chúng tôi xây dựng mô hình chữ T để thể hiện kỹ năng cũng như kiến thức của nguồn nhân lực được đào tạo để phục vụ cho nền kinh tế hiện nay. Bất cứ người nào tham gia vào nền kinh tế hiện nay cũng phải hiểu biết sâu về một lĩnh vực chuyên môn (dấu gạch đứng của chữ T). Chẳng hạn như bạn là chuyên gia về truyền thông, còn tôi là chuyên gia về công nghệ, về thương mại. Nhưng ngày hôm nay những người chỉ là chuyên gia ở một lĩnh vực nào đó thì khả năng tạo ra những giá trị mới, đóng góp và thành công của họ trong nền kinh tế sẽ bị giảm đi rất nhiều.

Ví dụ, nếu bạn chỉ là một lập trình viên chuyên nhập mã lệnh (code) hoặc quản lý hệ thống thì khả năng hiểu biết của bạn về việc làm thế nào sử dụng CNTT để tạo ra những giá trị mới cho các mô hình dịch vụ là rất ít. Chính vì vậy hiện nay những sinh viên khi ra trường không những chỉ phải nắm rất sâu về lĩnh vực mà họ được đào tạo, như kế toán, luật, CNTT… mà còn cần phải hiểu về lĩnh vực, về ngành mà họ làm việc (đó là dấu gạch ngang của chữ T).

Nhân viên bán hàng của IBM có kỹ năng CNTT rất tốt, nhưng họ sẽ không thể bán được hàng nếu như họ không hiểu biết môi trường làm việc của khách hàng, những lĩnh vực ngân hàng, khối chính phủ, ngành hàng không… Có nghĩa là nhân viên IBM phải hiểu được các lĩnh vực đa dạng đó và cần biết kết nối giữa công nghệ và sự hiểu biết về ngành công nghiệp để có thể tạo ra những giá trị mới.

Như vậy, mô hình đào tạo cần phải thay đổi để các sinh viên không chỉ hiểu sâu về lĩnh vực được đào tạo, mà họ còn cần phải nắm bắt được những kiến thức và kỹ năng của những ngành công nghiệp khác, để có thể hòa nhập thành công vào nền kinh tế.

Bên cạnh đó, chúng ta cũng nói rất nhiều đến những kỹ năng mềm (soft skills), như kỹ năng về ngoại ngữ, kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm… cần trang bị cho đội ngũ nhân lực để hòa nhập thành công vào thế giới phẳng. Cách trang bị những kỹ năng mềm này cho nguồn nhân lực cũng khác mô hình đào tạo kiểu truyền thống rất nhiều.

Điều đáng mừng là tôi nhìn thấy ở Quyết định phê duyệt Kế hoạch tổng thể phát triển nguồn nhân lực CNTT đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020 của Chính phủ cũng đã phảng phất một số ý tưởng của sự thay đổi, như việc tập trung đào tạo CNTT cho nguồn nhân lực. Tuy nhiên, đó chỉ là một mặt của vấn đề.

Điều quan trọng và cần thiết nữa là những sinh viên chuyên ngành CNTT cũng cần có những kỹ năng, hiểu biết về các ngành khác, kỹ năng làm việc trong môi trường đa quốc gia, kỹ năng về truyền tải thông tin, thu thập và xử lý thông tin…

Báo BĐVN: Theo ông, những lực lượng nào sẽ cần tham gia và cùng phối hợp để triển khai mô hình đào tạo mới này?

Ông Võ Tấn Long: Đào tạo nhân lực theo mô hình mới cần có sự hợp tác rất chặt chẽ giữa các cơ quan chính phủ, các ngành công nghiệp và các trường đào tạo, đồng thời với khái niệm “học tập liên tục trong cuộc đời”, vì hiện nay mọi thứ đang biến đổi quá nhanh. Cái gì được coi là đúng ở ngày hôm qua chưa chắc còn đúng ở ngày hôm nay, nên một người tham gia môi trường kinh tế toàn cầu thì việc liên tục học hỏi và cập nhật kiến thức, kỹ năng là yếu tố không thể thiếu được.

Chính vì vậy, việc hợp tác giữa các trường đào tạo với các ngành công nghiệp để liên tục thay đổi và cập nhật kiến thức, để đưa những kỹ năng mà ngành công nghiệp cần vào quá trình giảng dạy là giải pháp quan trọng nhất để lực lượng lao động có thể theo kịp với sự phát triển.

Báo BĐVN: Thực ra mô hình kết hợp giữa các cơ quan chính phủ - ngành công nghiệp – các cơ sở đào tạo không phải là một giải pháp mới, nhưng ở Việt Nam, tiến trình thay đổi đào tạo nguồn nhân lực CNTT rất chậm. Vấn đề đặt ra ở đây là làm thế nào để thúc đẩy tiến trình đó nhanh hơn. Và trong 3 đỉnh của tam giác này, lực lượng nào cần phải đi tiên phong?

Ông Võ Tấn Long: Khi thế giới ngày càng phẳng hơn thì sẽ không còn lực lượng nào quan trọng hơn lực lượng nào. Tất nhiên, chính sách tạo ra tiền đề cho sự phát triển, nhưng sự phát triển đó như thế nào nhiều khi được hình thành trong quá trình hợp tác.

Ở góc độ một tập đoàn công nghệ, IBM vẫn tiếp tục cung cấp hoạt động đào tạo công nghệ tiêu chuẩn mở cốt lõi, nhưng đồng thời chúng tôi đã mở rộng hỗ trợ các trường đại học trong việc xây dựng các chương trình tổng hợp của nhiều lĩnh vực với tên gọi “Kỹ nghệ và Quản lý Khoa học Dịch vụ” (SSME – Service-Science Management and Engineering), giúp các khoa trong một trường đại học cùng hợp tác để cung cấp các khóa học kết hợp kinh doanh, công nghệ và khoa học xã hội, để giúp các sinh viên sau khi ra trường từ 4-6 tháng là có thể gia nhập vào lực lượng nhân lực CNTT toàn cầu.

Chúng tôi hiện đang hợp tác với một số trường đại học ở Việt Nam để đưa khung chương trình tổng hợp này vào giảng dạy.

Bên cạnh đó, IBM cũng đang hợp tác thành công với Bộ KHCN trong việc xây dựng Nền tảng Cộng tác Sáng tạo (Innovation Collaboration Platform), dựa trên các công nghệ kiến trúc hướng dịch vụ (SOA), công nghệ Web 2.0 để xây dựng nền tảng trao đổi, chia sẻ thông tin, các ý tưởng sáng tạo và hợp tác giữa các bên có liên quan.

Chúng tôi hy vọng cũng sẽ sử dụng những nền tảng tương tự như vậy cho ngành giáo dục Việt Nam, để cộng đồng có một diễn đàn trao đổi thông tin cũng như các nhu cầu về nguồn nhân lực, từ đó tạo nên những xu hướng mới về đào tạo để đáp ứng các nhu cầu đó. Chính phủ cũng có thể thông qua việc lắng nghe những ý tưởng trao đổi trên diễn đàn để có những chính sách phù hợp hơn với sự phát triển.

Báo BĐVN: Việc kết hợp giữa các doanh nghiệp (ngành công nghiệp) và khối đào tạo ở Việt Nam hiện cũng đang được triển khai, như việc hợp tác đào tạo nguồn nhân lực theo đặt hàng của doanh nghiệp. Quan điểm của ông về hình thức hợp tác đào tạo này?

Ông Võ Tấn Long: Mô hình “đặt hàng” có thể phù hợp trong môi trường kinh tế bao cấp chứ không thể phù hợp trong một nền kinh tế của một thế giới phẳng. Nền kinh tế hiện nay phát triển nhanh đến mức anh không thể “đặt hàng” được nguồn nhân lực cho tương lai. Làm sao mà Intel hay IBM khi đầu tư vào lĩnh vực dịch vụ có thể đợi được 4-5 năm từ khi đặt hàng đến khi lứa kỹ sư được đặt hàng ra trường được.

Như vậy, việc đào tạo theo “đơn đặt hàng” vào thời điểm này cần phải được nhìn nhận như thế này: Các cơ sở đào tạo và ngành công nghiệp phải hợp tác chặt chẽ với nhau để có thể dự báo được những xu hướng phát triển kinh tế vĩ mô trong tương lai, từ đó đặt ra những tiêu chí cụ thể để đào tạo đáp ứng xu thế phát triển đó, chứ không phải là đặt hàng để đào tạo bao nhiêu nhân lực cho tương lai.

Báo BĐVN: Cảm ơn ông!

Đặng Nguyễn
(theo báo Bưu Điện Việt Nam)